بازشناسی اهداف امام حسین در راستای تبیین مفهوم انتقام

بازشناسی اهداف امام حسین در روز عاشورا نیز، کمک فراوانی به روشن شدن این موضوع می‌کند. در توضیح این مطلب بایستی گفت که: اهداف امام حسین در روز عاشورا به دو گونه «زمانی» و «فرا زمانی» تقسیم می‌شود. بطلان مشروعیت بنی‌امیه از جمله اهداف زمانی این قیام بود. اما قیام حضرت، از حالت یک حادثه در یک زمان محدود در آمده و با تعمیم یافتگی، نوعی بی‌زمانی و یا فرازمانی در آن لحظات همراه شده است؛ به دلیل آن که ارزش‌های مطرح شده در آن واقعه بزرگ، ارزش‌های محدود به زمان، نبود. با اینکه این قیام، بر ضد یزید بود اما به قدری این ارزش‌ها کلی و فراگیر است که مربوط به زمان خاصی نیست؛ از این روست که در زیارت وارث، حرکت امام حسین از زاویه تاریخی و ارزش فراگیر و فرازمانی، در ادامه مسیر انبیاء مطرح شده و وارث آنان تلقی می‌شود. مبارزة با ظلم و ستم، ریشه‌کن شدن بی‌عدالتی، از جمله اهداف فرازمانی عاشورا می‌باشد و لذا قیام امام حسین و حضرت مهدی دو قیام حق طلبانه، علیه شیطان و سپاهیان ظلمت و باطل است؛ حضرت مهدی حرکت خود را با اعلان برائت از دشمنان اهل‌بیت و این که او منتقم خون حسین، است آغاز می‌کند.

قیام مختار به هیچ وجه در حد و اندازه اهداف امام حسین نمی‌باشد. به عبارتی، کار مختار بسیار کوچک‌تر از آن بود که مرهمی بر زخم بزرگ و پر چرک دین بگذارد؛ او تنها چند مهره از جبهه باطل را از بین برد. کربلا، تقابل جاهلیت و تقابل جبهه باطل با حق و عدالت بود. در کربلا، عدالت و حقیقت، قربانی شد؛ بنابراین تا منتقم و موعود آخرالزمان نیاید و ظلم را از گسترة جهان ریشه‌کن نکند، انتقام خون حسین گرفته نخواهد شد.

به خاطر گستردگی و اهداف ارزشمند امام حسین در روز عاشورا نبایستی زیاد دلخوش به قیام وانتقام مختار از جنایتکاران و قاتلان واقعه عاشورا بود و مطالبه واقعی خون شهیدان کربلا از جانب ما، نوعی آمادگی برای ظهور منتقم واقعی آن حضرت است.

لازم می‌دانم در تبیین این مسئله این نکته را نیز متذکر شوم که در طول تاریخ، از زوایای گوناگون به حادثه کربلا پرداخته شده است. عده‌ای در طول تاریخ، عاشورا را حادثه‌ای صرفاً سیاسی می‌دانستند؛ عده‌ای نیز عاشورا را حادثه‌ای خونبار و مقدّس می‌دانند و با نگاهی عاطفی و احساسی به آن می‌نگرند. اما در مکتب ائمه، عاشورا یک ارزش مذهبی جاودان و پویا در تاریخ است. در این نگاه در لحظه لحظه‌های قیام عاشورا، آموزه‌هایی است برای همه نسل‌ها و عصرها در بی‌کران روزگاران. نتیجه چنین نگاهی، ایجاد هویتی عاشورایی برای آدمیان است؛ هویتی که آدمی را به کوششی مقدس در جهت رهگیری آرمان‌های بلندش فرا می‌خواند. حال اگر عاشورا را یک حادثه خونبار بدانیم که با کشته شدن قاتلان و جانیان آن، دردهای قلبی انسان تسکین می‌یابد باید مختار را منتقم خون حسین، دانست؛ اما آرمان‌ها و اهداف عاشورا چنان بلند مرتبه می‌باشد که جز آخرین حجت‌الهی را نمی‌توان منتقم خون آن حضرت دانست.

لزوم توجه به موضوع ولیّ دم در شهادت امام حسین

امامان معصوم هم در روایات فراوانی، حضرت ولی عصر را منتقم حقیقی آن حضرت بر شمرده‌اند. در تفسیر عیّاشی آمده است که «القائم منا اذا قام طلب بثارالحسین؛ قائم از ماست هرگاه که قیام کند از حسین خونخواهی می‌کند».

نکته بسیار مهم دیگری که توجه به آن باعث می‌شود تا به هیچ وجه مختار، خون خواه امام حسین نباشد، آن است که در شریعت اسلام، در صورت کشته شدن یک انسان، ولیّ مقتول، حق قصاص و خون‌خواهی او را دارد نه دیگری. و انتقام‌جویی یک دوست یا همسایه و سایر منتسبینِ مقتول از قاتل، شرعاً درست نیست. قانون اسلام آن است که حق عفو یا قصاص با ولیّ دم مقتول است و دیگران بدون اذن او، نمی‌توانند قصاص کنند. این نکته در آیه 33 سوره اسراء نیز چنین بیان شده که: «مَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا» کما اینکه امام باقر در تفسیر آن فرمودند: «مقصود از «مَن قُتِلَ مظلوماً»، حسین بن علی است که مظلوم کشته شد و ما، اولیای او هستیم و قائم ما چون قیام کند، در طلب انتقام خون حسینبر می‌آید... مقتول، حسین و ولی او، قائم است».

دو فقره از زیارت عاشورا نیز به صراحت به این نکته اشاره می‌کند که منتقم واقعی آن حضرت، امام مهدی می‌باشد؛ یکی آن که «بأبی أنت و امی، لقد عظم مصابی بک فاسئل الله الذی اکرم مقامک و اکرمنی بک اَن یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من اهل بیت محمد» و دوم: «و أسئله أن یبلغنی المقام المحمود لکم عندالله و أن یرزقنی طلب ثاری کم مع امام هدی ظاهر ناطق بالحق منکم». یقیناً قیام مختار به هر نیت و انگیزه‌ای که صورت گرفته، گامی است شیرین در کیفر دنیایی ظالمان ولی درک عظمت ولیّ خدا، آرمان‌های او، عظمت فتنه و جنایت بر او و فقدان او، منتقمی را از سوی خدا می‌طلبد.

ادامه دارد...